Dolardaki yükselişin enflasyondaki yükselişi tetiklediğini, artık telefona bakmayan amcalar da öğrenirken, bu minvalde uzmanların peşine düştük.
Kur, enflasyon, faiz üçgeninde her gün kaybolurken, uzmanlara danıştık. Her yerden soralım açık kalmasın istedik. Enflasyonlu büyüme olur mu? Enflasyon nasıl düşer? Türkiye iktisat modeli ya tutarsa? Kurda paha kaybının tesirleri üzere gibi içinden çıkmaya çalıştığımız döngünün içinde yeniden kaybolduk.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu paylaşımı bugün dolar TL’nin yaklaşık yüzde 25 oranında yükselişle 17 16 düzeylerinde Fatih Escort süreç gördüğü anlarda toplumsal medyada yine gündem oldu
twitter com
Bu tarihte yani 1 Mart 2012’de dolar TL’nin 1 75 olduğunu belirtelim
Karadeniz Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof Dr Yakup Halkalı Escort Küçüklale de yükselişin hızlandığı bugünde bu türlü bir paylaşım yaptı
Bunun üzerine kendisine paylaşımının devamında sorduk
2000’lerin başı ya da 2013 yılı etrafı diyebileceğimiz bir periyot harici Türkiye’de enflasyon tek İstanbul Escort haneye kolay kolay inmiyor Malum ABD’den yüksek genelde Bu periyoda nazaran kurlarda durum daha stabil ancak o devirlerde de sonlu da olsa yükselişler görünüyor Kur yalnızca enflasyona mı bağlı
O Kadıkoy Escort devirde enflasyonumuzun düşük olduğu yanlışsız tek hanelerdeydi Lakin tekrar de ABD ve Avrupa’dan daha yüksekti Kabaca şu sayılar bizim için referans olsun O devir Türkiye enflasyonu 8 9 civarındayken ABD yahut AB’de enflasyon 2 3 en fazla 4 5 olsun Bu durumda bizim enflasyonumuz daha yüksek olduğundan tekrar paramız kıymet kaybetse de şimdiki kadar değildi Daha az kıymet kaybı görüldü Örnekle gidersek TL o periyotta yaklaşık ne kadar bedel kaybetti Bizim enflasyonumuz ile ABD enflasyonu ortasındaki fark kadar Yani yüzde 9 eksi yüzde 4 yaklaşık 5 oranında kayıplar görüldü Pekala şuanda durum ne Yüzde 73 5 eksi yüzde 8 5 65 eder bu da bedel kaybına işaret eder Bizim enflasyon ile yurtdışı enflasyon ortasındaki fark ne kadar çoksa TL o kadar çok kıymet kaybeder
Faiz kur enflasyon üçgeninde ABD AB tarafından bakıldığında sıfırın altında faizle yaşıyorlardı son periyoda kadar ve paraları kıymetli enflasyonları düşüktü Bu nasıl oluyor
Kur hareketleri yalnızca enflasyon farkı ile ortaya çıkmaz Kuru asıl belirleyen döviz arz ve talebidir Aslında enflasyon farklılığı da birinci planda döviz talebini tesirler Döviz talebindeki değişim sonucu kur hareketi yaşanır Bu durum vakit zaman kuru denetim altına almak ve istediği tarafta şekillendirmek isteyen Merkez Bankaları tarafından kullanılır Piyasaya döviz sürmek ve çekmek formundaki operasyonlarla kuru etkilemeye çalışırlar Özetle kur hareketleri direkt enflasyon ile etkileşimli değildir Enflasyon evvel döviz talebini döviz talebindeki değişim de kuru tesirler
Kurun faiz ile olan münasebeti memleketler arası sermaye hareketleri ile ortaya çıkar Bunu açıklamak için evvel ‘Reel kazanç’ kavramını açıklamamız gerekir Gerçek yarar enflasyondan arındırılmış yarardır Ülkenize gelen mali yabancı sermaye piyasa faizi kadar yarar elde edecektir Ancak tıpkı periyotta enflasyon oranı kadar da kıymet kaybı yaşar Faiz artarsa enflasyon kaybı daha az olacağı için ülkeye daha çok nakdî yabancı sermaye sıcak para gelir Sıcak para geldikçe döviz bollaşır Döviz bollaşınca kur düşer
ABD ve AB’nin paralarının kıymetli olması aslında enflasyonlarının düşük olmasından kaynaklanıyor ABD enflasyonu imkansız üzere fakat diyelim 132 olsun O vakit ortada ‘değerli ‘ kalıyor mu Ulusal bir paranın kıymeti enflasyona enflasyon sonucunda artan yahut azalan para talebine bağlıdır
Şu devir uygulanan programla başarılı olma ihtimalimiz nedir Ekonomiyi yönetenlerin eğitimli ve işi bilen bireyler olduğundan yola çıkarak bu ihtimalin düşük olduğu ekonomistlerin her telaffuzunda yer alırken neden bu türlü bir yolu seçiyoruz
Şu an uygulandığı söylenen program faiz indirimlerine dayalı Üstte bahsettiğimiz gerçek yarar olayına dönersek ülkenize yabancı sermaye neden gelir Çıkar elde etmek için Siz faizleri indirirseniz enflasyon esasen yükselişteyse yabancı sermaye ziyan eder O vakit neden gelsin Sayısal bir örnekle yolunu şaşırıp gelmiş bir yabancı sermaye 14 kazanırken enflasyondan 73’lük kayıp yaşayacak Yani net çıkarı 59 olacak Yatırımcı ziyan edeceği ülkeye gelir mi Geldiyse kalır mı Sonuç açık Kaçar masraf Gidince ülkenizdeki döviz azalır Döviz kıtlaşınca kur yükselir Kur yükselince enflasyon daha da artar Sarmal bir kısır döngüye girersiniz
Son olarak karşılığı şöyle netleştireyim Faizin enflasyondan düşük olduğu döviz bağımlısı bir ülkeyiz Natürel ki bu model başarısız olur
Bilgi Üniversitesi’nden Prof Dr Cem Başlevent hocanın da kapısını çaldık Her daim naif yaklaşımıyla cevapladı TL’de paha kaybını mevcut kaideler altında durdurmanın faiz artışı ve döviz satışı harici bir yolu var mı
Faiz silahı kullanılmadan yahut ülkeye kayda paha ölçüde döviz girişi olmadan kurdaki artışın durdurulması mümkün görünmüyor Çünkü Merkez Bankası’nın satılabilecek rezervleri de oldukça azalmış durumda Siyaset faizini sabit tutmakla birlikte vatandaşların Türk Lirası tasarruflarına daha yüksek getiri sağlanabilirse de döviz talebi azaltacaktır Bunun için kur muhafazalı ve klasik Türk Lirası mevduatların faizlerinin hür bırakılması yahut muhteşem bono olarak bilinen yüksek getirili hazine borçlanma senetlerinin piyasaya sunulması düşünülebilir
Uygulanan modele nazaran döviz girişi sağlanırsa muvaffakiyet bahtı artar mı Diyelim bir biçimde yabancı girişi oldu ve 2021 ekim ayında MB Lideri Kavcıoğlu’nun açıkladığı üzere cari fazlalı düşük faizli enflasyon düşürmeli model sonuca ulaşır mı
Yüksek kurun cari fazlaya yol açarak döviz muhtaçlığını azaltacağı böylelikle kurun ve enflasyonun denetim altına alınacağı niyetinin geçerliliği olmadığını yaşayarak deneyim ettik Üretim için ithalat yapmamız gerektiğini TL çok bedel kaybettiğinde temel besin unsurlarının dahi ihraç edilmesiyle yurt içinde büyük fiyat artışları olduğunu gördük
Bundan sonra finansal piyasalara yabancı girişi fakat Ankara’nın diplomatik bağları sayesinde olabilir Tekrar de Türkiye iktisadının temel dengesizlikleri ortadan kalkmadan bu çeşit para akımları lakin süreksiz rahatlamalar sağlayacaktır
Hazine ve Maliye Bakanı ‘TL’nin daha düşeceği yer kalmadı’ demişti Buradan yola çıkarsak gelir düzeyimiz daha ne kadar eriyecek Tekrar Bakan’ın ‘enflasyonlu büyüme seçtik’ kelamından yola çıkarak büyüme bir yerde etkilenmeyecek mi Alım gücü fikir talep kesilmeyecek mi Sudden stop tehlikesi var mı Dünyada enflasyonlu bu kadar yüksek oranda büyüme örneği var mı
Yakın vakitte açıklanan büyüme sayılarının da TÜİK tarafından açıklandığı ve tartışmalı enflasyon ölçümlerine dayandığını unutmamak gerekiyor Vatandaşların çok büyük bir çoğunluğunun gelirinin gerçek manada artmadığını kıymetli oranda azaldığını biliyoruz
Elbette alım gücünün düşmeye devam etmesi ile birlikte bir noktada vatandaşların tüketimi büyümeye katkı yapmamaya başlayacak ve yüksek enflasyon ortamında büyüme de sekteye uğrayacaktır. Gelecekteki yüksek fiyatları öngörerek öne çekilen kişisel talep şu ana kadar büyümeye olumlu katkı sağladı lakin nispeten düşük kredi faiz oranlarına karşın, vatandaşın mecalinin tükenmek üzere olduğunu kestirim etmek çok güç değil.
Sosyal medyada da gözümüze hususun büyük resmi dahilinde çarpan yorumlar şu formda oldu
Son olarak Mahfi Eğilmez de son değerlendirmesinde kur boşuna yükselmiyor diyor ve şöyle açıklıyor
Ülkelerin dış kaynaklara yani dışarıdan borç almaya erişimlerinde kıymetli 3 kriter olduğunu açıklayan Eğilmez bu tabloda da onları ve gerekli pahaları gösteriyor Guidotti Greenspan Kuralı’nın açıklamasını şu biçimde yapıyor
Merkez Bankası Rezervleri’nin ‘Kısa Vadeli Dış Borçlar’ yani ödemesine 1 yıl ve az kalmış olan borçlarına oranla ya üstte ya da en azından tıpkı düzeyde olması
Diğer iki kriter de CDS Primi ve Kredi Derecelendirme Notu oluyor
Kısa ve net özetlememiz gerekirse Bu kısım işin tebessümü olurken bugünlerde ekonomistlerle ziyadesiyle diyalog kuruduğumuz için en çok bizim muhtaçlığımız var gülmeye sanırız
Kurdaki yükselişi enflasyon tesiri seçilen ekonomik formüller bize durumu bir ölçü daha zorlaştırırken 2000’li yılların başında dünyada yaşanan bol para periyodunun de bilhassa şu ortamda tam aykırısı halinde olması ince hareketleri kıymetli hale getiriyor Risklerin arttığı bu periyottan bir an evvel çıkabilmeyi umut ederken siz ne dersiniz Yorumlarda buluşalım
