İnsanlık var olduğu günden beri hem kendisini hem de içinde bulunduğu çevreyi anlamaya çalışmış ve bu gayretin sonunda bilimi ortaya çıkarmıştır. İnsan zihnini ve davranışlarını inceleyen bilim olan psikoloji, yüzlerce yıldır insanı anlamak için çalışmalar yapıyor. Bu çalışmalar kapsamında insan davranışlarını kıymetlendirmek için kullanılan kimi ruhsal testler var. Fakat bu testler biraz tartışmalı.
Psikolojik testler sonucunda elde edilen bilgiler ışığında elbette insan davranışları hakkında birtakım değerlendirmeler yapılabilir. Fakat unutmayın, insan eşsiz bir canlıdır ve bu nedenle kolay birkaç test ile çözülemez. İşte tartışma yaratan nokta da budur. Tekrar de kelam konusu testler temel bir kıymetlendirme için basamak olabilirler. Gelin psikolojik testler nedir, özellikleri nedir, ruhsal test çeşitleri nelerdir yakından bakalım.
Psikolojik testler nedir? Özellikleri ve tipleri:
Psikolojik test nedir?
Psikoloji alanında uzman bilim insanlarının, insan davranışlarını ve insan zihnini pahalandırmak hedefiyle yaptıkları sözlü ya da yazılı testler psikolojik test olarak isimlendirilir. Ruhsal testlerin maksadı insanları sınıflandırmak değil, bilakis onların sınıflandırılmasına mahzur olan ferdi davranış ve kanılarını kıymetlendirerek anlamlandırmaya çalışmaktır.
Bu noktada bir parantez açmak ve mevzu hakkındaki tartışmalardan bahsetmek gerekiyor. Ruhsal testler sabittir ve her beşere tıpkı test uygulanır. Fakat her insan benzersizdir ve tek bir test üzerinden davranışlarının kıymetlendirilmesi hakikat değildir. Bu halde düşünen sayısız uzman, ruhsal testlerin modası geçmiş birer çalışma olduklarını söylerler. Tekrar de günümüzde hala ruhsal testler üzerinden değerlendirmeler yapılmaktadır.
Psikolojik testlerin özellikleri:
- Güvenilirlik
- Geçerlilik
- Objektiktiflik
- Standardizasyon
Listelediğimiz dört temel özellik, bir ruhsal testin olmaz olmaz özellikleridir. Ruhsal test, ne vakit yapılırsa yapılsın tıpkı sonucu vermeli ve böylelikle muteber olmalıdır. Ruhsal test hangi mevzuyu kıymetlendirmek üzere geliştirildiyse o husus hakkında sonuçlar vermeli yani geçerli olmalıdır.
Psikolojik testin değerlendirmesi, puanlaması, puanlamanın yorumlanması ve testin idaresi ön yargıdan uzak yani objektif olmalıdır. Psikolojik testin yeri, kullanılan malzeme, vakit ve etraf evvelce belirlenmiş standart kurallara sahip olmalıdır.
Uzmanların uyguladığı ruhsal testler:
- Zeka testleri
- Kişilik testleri
- Yetenek testleri
- Hız ve güç testleri
- Duygusal zeka testleri
- Nöropsikolojik testler
- Bireysel ve küme testleri
- Deneme ve maksat testleri
Zeka testleri:
Hangi öğrencilerinin özel yardıma muhtaçlığı olduğunu anlayabilmek için ilk zeka testini geliştiren kişi Fransız Alfred Binet’dir. Bu testte kimi öğrencilerin, olağan öğrencilerin çözemeyeceği kadar güç soruları kolay kolay çözdüklerini fark etti. Husus üzerinden çok boyutlu düşünen Binet, zeka değerlendirmesi sırasında pek çok farklı faktörün tesirli olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Alfred Binet tarafından oluşturulan bu zeka testi, Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalar sonucu daha da geliştirilmiş ve ortaya Stanford – Binet testi çıkmıştır. Vakit içinde zeka testleri özelleşerek farklı insan kümelerine farklı formda uygulanan testler ve değerlendirmelerde kullanılan kimi ölçekler bulunmuştur. En çok uygulanan zeka testlerinden kimileri şunlardır;
- Wechsler Ferdi Muvaffakiyet Testi
- Woodcock Johnson III Bilişsel Yetersizlik Testleri
- Wechsler Yetişkin Zeka Ölçeği
- Stanford-Binet Zeka Ölçeği
- Peabody Kişisel Muvaffakiyet Testi
- Evrensel Kelamsız Zeka
- Diferansiyel Yetenek Ölçekleri
Kişilik testleri:
Kişilik testleri insan davranışlarını, hisleri, çevresel özellikleri, tavırları ve klinik rahatsızlıkları kıymetlendirmek üzere uygulanan bir ruhsal test çeşididir. Kişilik testleri genel olarak bir değişkeni ölçmek ya da iki farklı değişkeni karşılaştırmak üzere uygulanır.
En sık uygulanan kişilik testleri ortasında projektif kıymetlendirme önde gelmektedir. Tematik Algılama Testi ve Rorschach Inkblot testi en yaygın uygulanan projektif testler ortasındadır. Bu testlerde fotoğraflar kullanılarak kişinin zımnî hisleri ve altta yatan niyetleri açığa çıkarılarak makul uyaranlara nasıl reaksiyon vereceği gözlemlenir.
Yetenek testleri:
Her insanın kendine özel eşsiz yetenekleri vardır ve bu yetenekleri ortaya çıkarmak için yetenek testleri uygulanır. Yetenek testlerinin temel emeli, kişinin özel bir mevzuda marifeti olup olmadığını ortaya çıkarmaktır. Uygulanan testin sonucu genel bir yeteneğe değil, makul bir bahis hakkındaki yeteneğe odaklanır. İdare Kabul Testi, Lisansüstü Kayıt İmtihanı, Scholastic Assessment Test yetenek testlerine örnektir.
Hız ve güç testleri:
Hız ve güç testleri yetenek testlerine misal fakat bu testler sonucundaki performans değerlendirmesi, kişinin marifetinin vakit karşısındaki gücüne nazaran yapılır. Bir kişi, kelam konusu marifetini geniş bir vakit aralığında rahatlıkla gösteriyor olabilir. Fakat müddet sınırlaması olduğu vakit maharetinin gerçek gücü ortaya çıkar ve kıymetlendirme, bu performans üzerinden yapılır.
Duygusal zeka testleri:
Son yıllarda biliyoruz ki duygusal zeka, kişi için en az zeka kadar değerli bir maharet. Evet, duygusal zeka bir maharettir ve geliştirilebilir. Bu nedenle bireyler üzerinde duygusal zeka testleri yapılarak kıymetlendirilir. Daima bir dalgalanma ve değişme eğilimi gösteren duygusal zeka, yapılan bu testlerin değerlendirmeleri sonucunda denetim altına alınarak geliştirilebilir.
Nöropsikolojik testler:
İnsan zihni ve davranışlarını etkileyen en kıymetli faktörlerden biri de beynimizdeki nörolojik yapılardır. Alzheimer, beyin hasarı, depresyon, anksiyete, his bozuklukları gibi durumlarda bireye nöropsikolojik testler uygulanır. Yapılan testin sonuçları bellek, lisan kullanımı, yürütücü fonksiyon, demans, görsel fonksiyon, işitsel fonksiyon üzere farklı faktörler üzerinden kıymetlendirilir.
Bireysel ve küme testleri:
Bireysel ve küme testleri daha çok toplumsal psikoloji disiplininin alanıdır. Genel olarak bir ortada olan kümelere ve o kümede bulunan bireylere uygulanır. Purdue Mesleksel Muvaffakiyet Testleri, Ahenk Testi ve Olağanüstü İşçi Testi üzere örnekleri olan kişisel ve küme testlerindeki gaye, bir küme içindeki bireyleri tek tek değerlendirdikten sonra bu bireylerin bir küme olarak nasıl bir ortada olduklarını görmektir.
Deneme ve gaye testleri:
Deneme ve emel testleri, isminden da anlaşılacağı üzere belli bir emelle müracaat yapmış kişilerin uygun olup olmadığının değerlendirildiği testlerdir. Bu testlerde kişinin zihinsel kabiliyeti sorgulanır. Şayet bu test bir işe alım sürecinde yapılıyorsa soruların tek bir yanlışsız cevabı vardır. Lakin farklı bir hedefle yapılıyorsa daha çok kişinin muhakeme yeteneği kıymetlendirilmektedir.
Psikoloji uzmanı bilim insanlarının insan zihnini ve davranışlarını kıymetlendirmek için yaptıkları psikolojik test nedir, özellikleri nedir, tipleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve husus hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Anlattıklarımız sırf bilgilendirme hedeflidir. Husus hakkında en gerçek ve size özel bilgiyi uzman psikologlardan alabilirsiniz.
