28 Temmuz 1914 tarihinde başlayan ve 4 yıl boyunca devam eden, dünyanın en büyük global savaşlarından bir tanesi olan Birinci Dünya Savaşı sonrasında farklı antlaşmalar sağlandı. Milyonlarca askerin ve sivil vatandaşın hayatını kaybettiği, iktisadın neredeyse çöktüğü bir devir olduğu için yoksulluğun olduğu bu periyot sonrasında, periyodun ABD Lideri tarafından Wilson İlkeleri olarak bildiğimiz maddeler yayımlandı. ABD Kongresi’nde duyurulan Wilson unsurlarının hedefi her ne kadar barış olsa bile, kimi ülkeler tarafından farklı bir formda yorumlandı.
Birinci Dünya Savaşı, dünya genelinde tesirli olan bir savaştı ve sonucunda maddi ve manevi büyük hasarlar meydana getirdi. Savaş sonrasında artık daima savaşmaktan sıkılan milletler, barışa yönelik adımlar atmaya başladı ve problemler siyasi masalarda çözülmeye başlandı. Bu süreçte de Amerika Birleşik Kongresi’nde Wilson Unsurları açıklandı. Kimi ülkeler tarafından kabul edilen bu unsurlar, kimi ülkeler tarafından da desteklenmeyerek, prensiplerin aslında farklı manalara sahip olduğu söylendi. Dilerseniz lafı hiç uzatmayalım ve gelin daima birlikte Wilson Unsurları nedir, inceleyelim.
Wilson unsurları nedir? Hususları, gayesi, kıymeti ve sonuçları:
Wilson Prensipleri nedir, kaç unsurdan oluşur?
Tüm dünyayı etkileyen Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına hakikat, periyodun Amerika Birleşik Devletleri Lideri Woodrow Wilson tarafından 14 ilke açıklandı. ABD Lideri, ismine Wilson Prensipleri olarak bilinen bu prensipleri açıklayarak, dünya üzerinden tekrardan bu şekil savaşların meydana gelmemesini ve artık tamamiyle barış odaklı alakalar kurulmasını istiyordu.
Amerika Birleşik Devletleri Kongresi’nde, lider Wilson tarafından açıklanan bu 14 unsur, yeni bir dünya düzeninin birinci adımlarındandır diyebiliriz. O devir açıklanan bu unsurlar, savaşa giren ülkelerin büyük bir çoğunluğu tarafından kabul edilmedi.
Wilson İlkeleri’nin hususları:
- Yapılacak olan tüm barış antlaşmaları tamamiyle açık ve şeffaf bir biçimde yapılacak, uluslar ortası kapalı antlaşmalar artık yapılmayacak. Bilinmeyen diplomasi tamamiyle ortadan kalkacak, yerine açık diplomasi gelecek.
- Uluslararası kontratlar ile kapatılan denizler haricinde, tüm denizlerde gidiş geliş tamamiyle özgür olacak.
- Bu barışa katılacak uluslar ortasında iktisada yönelik bütün pürüzler kaldırılacak, ticari ilgiler esnasınsa eşitlik kabul edilecek.
- Ülkelerdeki silah gücü, ülkenin iç güvenliğini koruyabilecek düzeye indirilecek ve ülkeler bunun haricinde silahlanmayacak.
- Sömürgelerin yaptığı talepler, tamamiyle tarafsız bir halde ele alınacak ve halkın çıkarları da düşünülerek bir sonuca varılacak.
- Rusya’da bulunan tüm yabancı askerler geri çekilecek, Rusya’nın tekrardan kendisi tarafından yönetilmesi için tedbirler alınacak.
- Yabancı askerler Belçika’dan çekilecek, Belçika yine özgürlük haklarına sahip olacak.
- Fransa’ya yapılan haksızlığa son verilecek, işgal edilen Fransız toprakları tekrardan Fransa’ya geri verilecek.
- İtalya ülkesinin hudutları, ulusal seviyede tekrardan düzenlenecek.
- Avusturya-Macaristan halkının uluslar ortasındaki yeri korunacak, halk teminat altına alınacak ve halka özerk gelişme imkanı tanınacak.
- Sırbistan denizde özgür ve emniyetli bir kapıya sahip olacak, Romanya, Sırbistan ve Karadağ yabancı askerler tarafından boşaltılacak ve geri iade edilecek, Balkan devletleri birbirleriyle olan ulusal münasebetlerini tekrardan dostça düzenleyecek. Balkan devletlerine uluslar ortası siyasal ve ekonomik bağımsızlıklarının, sonlarının korunacağı hakkında garantiler verilecek.
- Osmanlı İmparatorluğu’nda bulunan Türk kesitlere egemenlik hakkı tanınacak, Türk idaresinde bulunan öteki uluslara da özerk bir gelişme için fırsat sağlanacak. Çanakkale Boğazı uluslar ortası garanti çerçevesinde tüm devletlerin ticari gemilerine açılacak.
- Bağımsız Polonya devleti kurulacak
- Tüm devletlerin siyasi bağımsızlık ve toprak bütünlüğünü karşılıklı bir biçimde garanti altına almak maksadıyla, Milletlerarası Milletler Teşkilatı kurulacak.
Peki Wilson İlkeleri’nin hedefi nedir?
Woodrow Wilson tarafından açıklanan Wilson İlkeleri’nin emeli nedir sorusuna gelecek olursak, unsurlar ABD çıkarlarına hizmet ediyor. Her ne kadar Wilson bu unsurların bilinmeyen hedeflerini lisana getirmese bile, öbür ülkeler tarafından bu prensiplerin bilinmeyen gayeleri olduğunu söylendi.
Wilson Prensipleri, açık olarak baktığımızda; yeni sömürgelerin önüne geçebilebilmesi, işgal edilen ülkelerin haklarının ve topraklarının tekrardan geri verilebilmesi, tüm kontratların açık bir formda yapılması ve savaşın son bulması üzere maksatlara sahip. Başka ülkelere nazaran Wilson Prensipleri, ABD’nin başka ülkeler ortasında yapılan antlaşmayı görüntüleyebilmeyi hedeflediğini söylüyordu ve ABD, bu antlaşmalara gerektiğinde müdahale etme hakkını da kazanmaya çalışıyordu. Bu bahisleri kapsayan unsur ise gerçekleşmedi.
Osmanlı İmparatorluğu’na verilen hak, İmparatorluğun toprak ve nüfus bütünlüğünü büyük ölçüde kaybetmesine neden oldu. Zira bölge halkları kendi devletlerini kurabilme imkanını yakaladı.
Wilson İlkeleri’nin değerine bakalım:
Amerika Birleşik Devletleri tarafından duyurulan Wilson İlkeleri, açık olduğu kadar saklı nedenlere de sahip olsa bile, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinde büyük bir rol oynamayı başardı. Zira İttifak Devletleri bu prensipler sonucunda umutlandı. Bu unsurlara nazaran ziyan gören ülkeler tekrardan işgalden kurtulacak, ekonomik özgürlüklerine geri kavuşacaktı. İttifak Devletleri her ne kadar bu unsurları bir kurtuluş yolu olarak tanımlamış olsa bile, İtilaf Devletleri bir üst başlıkta bahsettiğimiz saklı nedenlerini ortaya çıkardı.
Wilson İlkeleri’nin sonuçları:
Savaş sonrasında mağlup olan devletler, Wilson Prensipleri hakkında ümitlendiler. Zira, Wilson Unsurları savaş yerine tamamiyle barışı hedefledi. Bununla birlikte, İtilaf Devletleri bu prensipleri kabul görmedi. Ancak Amerika’dan gelen takviyesi de kaybetmemek ismine, kabul etmiş görünümü vermeye çalıştı. Galip ülkeler, bu unsurları kendilerince yorumladılar ve prensiplerin asıl hedefini açıkladılar.
Bununla birlikte, 12. unsurda bulunan Osmanlı İmparatorluğu unsuru ile birlikte azınlıkların bağımsız devlet kurabilme imkanını kazandı. Bu da Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarının parçalanmasına neden oldu.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında ABD Lideri tarafından açıklanan Wilson Unsurları, her ne kadar barışı sağlamaya çalışsa bile kimi dengesizliklere yol açtı. Sizler için ABD Kongresi’nde duyurulan Wilson Unsurları nedir, Wilson Prensipleri hedefi nedir üzere soruları yanıtladık. Sizler ABD Lideri Woodrow Wilson tarafından açıklanan Wilson Unsurları hakkında ne düşünüyorsunuz? Bizlerle yorumlarda paylaşmayı unutmayın.
