Edebi eserler genel olarak kurgu ve kurgu dışı olarak ayrılır. Kurgu dışı edebiyat tiplerinden olan biyografinin bir de otobiyografi denilen bir alt tipi vardır. Biyografi ve anı tipine benzese de otobiyografide kişiyi hem muharrir hem de karakter olarak bütün kıssasını anlatırken görürüz. Otobiyografi yazan şahıslar daha çok ülkesinin ya da dünyanın bir periyodunda öne çıkmış değerli isimlerdir.
Otobiyografide müellif ile okuyucu sessiz bir mutabakat yapar. Bu mutabakata nazaran müellifin dedikleri yanlışsız kabul edilir zira anlatılan, müellifin kendi ömür hikayesidir. Fakat bu hikayenin nasıl yazılacağı müellife bağlıdır. Bütün hikayesini sevinç içinde ya da dramı ön planda tutarak anlatabilir. Gelin otobiyografi nedir, özellikleri nelerdir, nasıl yazılır yakından bakalım ve ünlü otobiyografilerden kimilerini görelim.
Otobiyografi nedir, nasıl yazılır, özellikleri nelerdir?
Otobiyografi nedir?
Öz ömür hikayesi olarak da isimlendirilen otobiyografi, yazarın kendi hayat hikayesinin tamamını anlattığı kurgu dışı bir edebiyat çeşididir. Kurgu dışı edebiyat tiplerinden biri olan biyografinin bir alt tipi olarak kabul edilir. Biyografide müellif, bir kişinin ömür öyküsünü anlatırken; otobiyografide muharrir, kendi hayat öyküsünü anlatmaktadır.
Otobiyografi ile anı tipi, muharririn kendi kıssasını anlatması açısından birbirine emsal olsalar bile temelde farklıdırlar. Anı tipinde muharrir, kendi hayatının sırf bir kısmını anlatır. Otobiyografi cinsinde ise muharrir, hayatının tamamını anlatmaktadır. Örneğin bir oyuncunun katıldığı sinema şenliğinde yaşadıklarını anlatması anı, tıpkı oyuncunun doğduğu günden emekli olana kadar geçen bütün hayatını anlatması otobiyografidir. Tüm bunları öteki bir müellif anlattığı vakit ise biyografidir.
Otobiyografinin özellikleri nelerdir?
- Her otobiyografik eser kesinlikle kimi değerli noktalardan bahsetmelidir.
- Kurgu dışı bir çeşittir.
- Yazarın bir itirafı sayılır.
- Sabit bir yapı olması gerekli değildir.
- Dili ve anlatımı değişkendir.
Her otobiyografik eser kesinlikle kimi kıymetli noktalardan bahsetmelidir:
Yazarın kendi hayat öyküsünü anlattığı her otobiyografik yapıtta doğum tarihi, doğum yeri üzere kimi temel bilgilere kesinlikle yer verilmelidir. Tıpkı formda hikayede geçen aile üyeleri ve arkadaşlar hakkında da akışı besleyecek bilgiler paylaşılmalıdır. Müellifin hayatında kıymetli noktaları oluşturan akademik bilgilerden, tahsil hayatından, yaptığı işlerden, başarılarından ve ödüllerinden de kesinlikle bahsedilmelidir.
Kurgu dışı bir tiptir:
Otobiyografinin kurgu dışı bir çeşit olması, üzerinde durulması gereken en değerli özelliklerinden bir adedidir. Zira anlatılanların kurgu dışı olması demek, gerçek oldukları manasına gelmektedir. Bu açıdan muharrir ile okuyucu sessiz bir muahede yapmış olurlar. Bu mutabakata nazaran okuyucu, müellifin anlattıklarını gerçek kabul eder.
Yazarın bir itirafı sayılır:
Edebi yapıyı bir kenara bırakıp daha insani bir gözle baktığımız vakit aslında otobiyografi, yazarın en mahremini anlattığı bir yazıdır. Başına gelen olayları en ince detayına kadar anlatır ve bunlarla bir arada o olay hakkındaki tüm his ve fikirlerini de okurla paylaşır. Tahminen müellif iç çatışmalarını, pişmanlıklarını ve kederlerini bile en yalın haliyle anlatır.
Sabit bir yapı olması gerekli değildir:
Elbette bir yazının edebi bir eser sayılması için kimi kurallara uygun olarak kalem alınmış olması gerekir. Lakin otobiyografide bu kurallar biraz daha esnektir. Sonuçta müellifin kendi hayatı, istediği üzere anlatabilir. Örneğin kronolojik sıralamaya uymadan hayatını etkileyen olayları ehemmiyet derecesine nazaran okuyucuyla paylaşabilir.
Dili ve anlatımı değişkendir:
Dediğimiz üzere, anlatılan muharririn kendi hikayesidir. Bu nedenle kendi hikayesini nasıl anlatacağına kendisi karar verir. Dramatik bir üslup, mizahi bir bakış açısı, ironik bir anlatı, alaycı, kendini ön plana çıkarma ya da geçmişe hasret üzere birtakım temel anlatımlardan birini benimseyebilir.
Otobiyografi nasıl yazılır?
- Adım #1: Sağlam bir beyin fırtınası yapın.
- Adım #2: Hikayenizin ana çizgisini oluşturun.
- Adım #3: Kişisel tarihinizde araştırma yapın.
- Adım #4: Bir taslak yazın.
- Adım #5: Biraz dinlenin.
- Adım #6: Taslak üzerinde düzeltmeler yapın.
- Adım #7: Bir taslak daha yazın.
- Adım #8: Otobiyografinize son biçimini verin.
Adım #1: Sağlam bir beyin fırtınası yapın:
Önce derin bir soluk alın ve nitekim kendi hayatınızı hiç tanımadığınız insanlara anlatmak istiyor musunuz bir düşünün. Nereden başlayacaksınız, neler anlatacaksınız, anlattıklarınız sahiden bedelli mi üzere soruları kendinize sık sık sorun. Tüm edebi yapıtlarda olduğu üzere otobiyografide de işe başlamadan evvel sağlam bir düşünsel temel oluşturmalısınız.
Adım #2: Hikayenizin ana çizgisini oluşturun:
Otobiyografinizde hayat hikayenizin tamamını anlatacaksınız fakat sahiden her ayrıntıyı anlatmanıza gerek yok. Anlatmanız gerekenler, hayatınızdaki değerli noktaları oluşturan mihenk taşlarıdır. Tüm bu değerli noktaları belirlemeli ve nasıl anlatacağınıza dair bir ana çizgi oluşturmalısınız.
Adım #3: Ferdî tarihinizde araştırma yapın:
Maalesef insan hafızası başına gelen her şeyi hatırlayacak kapasitede değil. Bazen dün ne yediğimizi bile unutuyoruz. Bu nedenle hayat öykünüzü yazmadan evvel şahsî tarihinizi biraz araştırın. Mektupları, günlükleri, yıllıkları, aldığınız notları okuyun. Aile üyelerinizle ve arkadaşlarınızla görüşerek hatırladıklarınızı pekiştirin ve unuttuklarınızı tekrar hatırlayın.
Adım #4: Bir taslak yazın:
Her şey tamam, haydi başlayalım. Oturun klavye başına ya da alın kağıdı kalemi elinize otobiyografinizi yazmaya başlayın. Rahat olun, evvel bir taslak yazacaksınız. Bu taslak hem yapıtı yazma sürecinizde bir rehber olacak hem de düşünsel temelin sağlam olup olmadığını denetim etmenizi sağlayacak.
Adım #5: Biraz dinlenin:
Yazmak yorucu, çok yorucu bir iştir. Bu nedenle birinci taslağı yazıp bitirdikten sonra birkaç gün dinlenin. Dinlenme sürecinde yazmayın, yazdıklarınızı okumayın, hatta konu hakkında düşünmeyin bile. Bu süreçte hem siz hem de yazdıklarınız biraz dinlenmiş olur.
Adım #6: Taslak üzerinde düzeltmeler yapın:
Kendinizi tekrar yazmaya ve düşünmeye hazır hissettiğiniz vakit alın birinci taslağı elinize ve acımasızca düzeltmeler yapın. Yazdıklarınıza aşık olmayın. Kalem sizin, tekrar yazarsınız. Değerli olan bu denetimi yaparken tüm yanlışları tespit etmek ve doğruları üzerinde düşünmeye başlamaktır.
Adım #7: Bir taslak daha yazın:
İlk taslağınızı denetim edip düzelttikten sonra bir taslak daha yazın. Sonra bir daha. Sonra bir daha. Taslak yazma konusunda bir hudut yok. Yazın, düzeltin ve tekrar tekrar yazın. Tüm bu yazım sürecinde eser tam olarak istediğiniz hale gelene kadar yazabilirsiniz.
Adım #8: Otobiyografinize son biçimini verin:
Tüm edebi yapıtlarda son denetim en kıymetli adımdır. Bu adımda kendinizi okuyucu yerine koymalısınız. Eserinizi, bir kitapçıdan almış ve meskene gelip okumaya başlamış bir okuyucu gözüyle inceleyin. Merak etmeyin, baktınız olmuyor düzeltir ve tekrar yazarsınız. Değerli olan, ortaya eşsiz bir eser çıkarmak.
Bazı ünlü otobiyografiler:
- Sol Ayağım – Christy Brown
- Bir Dinozorun Anıları – Mina Urgan
- Angela’nın Külleri – Frank McCourt
- Anne Frank’in Hatıra Defteri – Anne Frank
- Zen ve Motosiklet Bakım Sanatı – Robert M. Pirsig
- Kavgam- Adolf Hitler
- Yolda – Jack Kerouac
- Kelebek – Henri Charriere
- Benim Kısa Tarihim – Stephen Hawking
- Sırça Fanus – Sylvia Plath
Yazarı bir karakter olarak kendi öyküsünü anlatırken okuduğumuz otobiyografi nedir, özellikleri nelerdir, nasıl yazılır gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bu kurgu dışı cins hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Otobiyografi çeşidi hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
