Hiçbir Toplumun Kullanmadığı Meyyit Lisanlar

Dünya genelinde konuşulan epeyce fazla lisan var. Bu lisanlar, medeniyetleri, toplumu, kültürü ve daha birçok şeyi de belirliyor aslında. Bugün mevzumuz, geçmişte konuşulmasına karşın artık günümüzde konuşulmayan ve artık “ölü dil” olarak isimlendirdiğimiz lisanlar. Bu lisanlar, artık günümüzde yaygın olarak kullanılmıyor ve insanların birçok tarafından bilinmiyor.

Bu lisanları gördüğünüzde, “böyle bir lisan mi varmış ya” diyebilirsiniz. Bu lisanlardan kimilerini daha evvel duymuş olsanız bile, ortalarında daha evvel hiç duymadığınız lisanlarda bulunuyor. Dilerseniz lafı hiç uzatmadan, artık konuşulmayan meyyit lisanlar listemize geçelim.

Latince

Oldukça esaslı bir tarihe sahip olan Latince, en zenginleştirilmiş lisanların ortasında yer alıyordu. Roma İmparatorluğu ile başlayan bu lisan, daha sonra Avrupa ve Afrika’nın Batı Akdeniz kıyı bölgelerinde konuşulmaya başlandı. Günümüzde meyyit bir lisan olmasına karşın çekiciliğnii kaybetmeden Latince, o periyotlardaki büyük kitap ve romanlarda tercih edilen bir lisan olmayı başarmış. Roma İmparatorluğu’nun çöküş periyodunu geçtikten sonra, 6. yüzyılda yavaş yavaş ölmeye başlayan Latince, kimi nedenlerden ötürü daha az tercih edilmeye başlanmıştı. Bunlardan en kıymetlisi, karmaşık bir dilbilgisi yapısına sahip olmasıydı.

Latince, her ne kadar günümüzde meyyit bir lisan olsa bile İngilizce sözlerin %60’lık bir kısmı Latince’den geliyor. Bu nedenle günlük hayatta hala Latince kökenli pek çok kelimeyi duyabilir, bilhassa bilim topluluğunda bu sözlerle karşılaşabilirsiniz. Bununla birlikte Portekizce, İtalyanca, Fransızca üzere lisanlarda, aslında Latince’ye dayanıyor. Günümüzde Latince lisanını ana lisan olarak kullanan sadece bir ülke kaldı. O da Vatikan.

Sanskritçe

Jainizm, Budizm ve Sihizm’in dini bir lisanı olan Sanskritçe, aslında bir Hint alt kıta lisanı olarak biliniyor. Evvelce yazılan kutsal kitaplarda kullanılan Sanskritçe, günümüzde artık yok denilecek kadar az kullanılıyor. Hint alt kıtası da, sırf dini ritüeller için bu lisanı tercih ediyor. Sanskritçe, aslında Hint edebiyatı ile ziyadesiyle temaslı bir lisan. Geçmişe baktığımızda, Ramama, Mohavharat, Vedalar üzere kitaplar Sanskritçe yazılmış. Hindistanda bulunan beşerler, günümüzde pek kullanılmayan bu lisanı aslında Tanrı’nın lisanı olarak biliyorlar ve buna inanıyorlar.

Tıpkı Latince üzere, Sanskritçe de günümüzde epeyce az olsa bile kullanılmaya devam ediyor. Hindistan, 11. yüzyılda Müslümanların denetimi altına olan bir ülkeydi. Bununla birlikte, bir mühlet sonra Müslüman hükümdarlar Sanskritçe lisanını kaldırdılar ve yerine Arapça lisanını getirdiler. Daha sonrasında Hindistan İngilizler tarafından yönetilmeye başlandı. Bu seferde Sanskritçe lisanı, İngilizce lisanı olarak değişti. Bunun üzere gelen birçok hükümdar, Sanskritçeyi ortadan kaldırmaya çalıştı. Vakitle bunu yaparak başarılı da oldular. Sanskritçe vakitle meyyit bir lisan haline geldi. Aslında Sanskritçe’nin ölmesindeki tek neden hükümdarlar değil. Sanskritçe, Latince’de olduğu üzere epeyce karmaşık bir lisan. Okunması ve anlaşılması epey sıkıntı ve bu lisanı konuşabilmek için bilgili birisi olmanız gerekiyordu. Günümüzde bile bu lisanı öğrenmesi epeyce uzun bir vakit alıyor.

Kıpti Dili

Gelelim Antik Mısır lisanı olan Kıpti’ye. Kıpti, Hristiyanlığın birinci lisanı olarak bilinir ve günümüzde Mısır lisanı olarak kullanılmaktadır. Hiyeroglif, Demotik ve Hiyeratik lisanların birleşimi olan lisan, aslında Yunan alfabesinden esinlenerek yazılmış. Kıpti, kendi şiirlerine ve edebiyat çeşidine sahip lisanlardan bir tanesi.

Kıpti’nin tarihine döndüğümüzde birinci olarak Arap lisanına yerini bıraktığını görüyoruz. Bu dil Alimler tarafından pek gereği üzere kullanılmadı ve yedinci yüzyılın ortasında Araplar’ın Mısır’ı fethetmesiyle Kıpti dili ölmeye başladı. 1500 yıllık bir kökene sahip bu lisan, yavaş yavaş ölmeye başlamıştı lakin yeniden de kimi kültürler sayesinde bu lisan 300 yıldan fazla bir müddettir kilise lisanı olarak kullanıldı.

İncil İbranicesi

İbranice dilindem tamamiyle farkı bir yapıya sahip olan İncil İbranicesi, günümüzde epeyce az kullanılan bir lisandır. Bu lisan, bir devirler İsraillilerin resmi lisanı olarak bilinirdi. Hatta İsrail’de bulunan kimi devlet okullarında hala eğitiminin verildiği biliniyor. İncil İbranicesi, bir periyot sonra kendisini olağan İbranice lisanına bıraktı.

İncil İbranicesi, aslında öbür meyyit lisanlara nazaran kullanımı çok daha kolay bir lisan. İbranice, 100.000 söze sahipken, İncil İbranicesi ise sırf 8.000 kelimeye sahip. İncil İbranicesi, birinci olarak Kudüs Tapınağı’nın yıkılmasıyla birlikte ölmeye başladı.

Eski Yunanca

Gelelim periyodun en büyük filozoflarının kullandığı bir lisan olan eski Yunanca’ya. Bu lisan, batı medeniyetinin temel lisanlarından bir tanesi olarak bilinmesiyle birlikte, günümüzdeki İngilizce tabirlerin birden fazla da aslında eski Yunanca lisanından geliyor. Birçok kitapta tercih edilen bu lisan, günümüzdeki bilgi ve teknoloji ile ilgili tabirlerin temelini sağlıyor.

MÖ 9. yüzyılda başlayan bu lisan, MS 6. yüzyıla kadar kullanılmaya devam etti. Daha sonrasında ise yavaşça azalarak meyyit bir lisan haline geldi.

Akad Dili

Adını Akkad kentinden alan bu lisan, Mezopotamya’da konuşulmuştur. Mezopotamya’nın merkez kenti olan Akkad, epeyce eski lisanlardan bir tanesi. Hatta bu lisan, başşehir Akkad’dan evvel bulunmuştu ve Akkad ile birlikte Babil ve Keldani halkları da Akad lisanını konuşuyorlardı. En eski Sami lisanı olarak bilinen bu lisan, çivi yazısı ile yazılıyor.

Akad lisanı, MÖ 2800 ve MS 500 yılları ortasında Mezopotamya’da sıklıkla kullanıldı. MS 500’lü yıllardan sonra Aramice lisanı, Akad’ın yerine geçti ve bu lisanlar aslında birbirine epey yakındı. Lakin Aramice’nin kullanımı, Akad lisanına nazaran çok daha kolaydı. Bu nedenle tercih edildi.

Sizler için günümüzde hiç yok denilecek kadar az kullanılan meyyit lisanları bir ortaya topladık. Aslında her ne kadar meyyit lisan olarak nitelendirsek bile, günümüzdeki birçok terim bu lisanlara dayanıyor. Lakin ne yazık ki bu lisanlar, yüzyıllar öncesinde kullanılmamaya başlandı ve artık günümüzde yok gibiler. Sizler bu lisanları daha evvel duymuş muydunuz? Şayet duymadıysanız, bu lisanlar hakkında yorumlarınızı bizimle paylaşmayı unutmayın!