Havrita isimli uygulama ve internet sitesi, geçtiğimiz hafta sonu boyunca önemli bir gündem yarattı. Ana görüş #HavritaKapatılsın üzerinde ağırlaşsa da bu davetlerde kullanılan imajların kimilerinin gerçekleri yansıtmadığı tespit edildi. Uygulamayı destekleyenler de başıboş köpeklerin insan hayatına tehdidi üzerine ağırlaşan #HavritaHayatKurtarır daveti üzerinde birleşmiş durumda.
Geldiğimiz noktada hususun hayvanseverlik bağlamından uzaklaştığını; gerçeği yansıtmayan görsellerle büyüyen gündemin ve emelinden sapan tartışmaların aslında hayvanlara karşı nefret duyan bireyleri nasıl ortaya çıkardığını görüyoruz. Artık net halde görülüyor ki Havrita tartışmaları, ne sokaktaki canlar için ne de insanların sokaklarda rahatça dolaşabilmeleri için net bir çözüm getirmiyor. Pekala neden?
Konuya yeni dahil olanlar için baştan başlayalım: Sokaklarda dolaşan ‘başıboş köpek haritası’ olma maksadıyla kurulan Havrita isminde bir uygulama vardı ve bu uygulama kapatıldı:
Uygulama açıklanan emeli sokaklarda birden fazla vakit çeteleşen ve bazen de saldırgan haller sergileyebilen köpeklerin yerini işaretlemek, bu hususta hem kullanıcılarına hem de resmi makamlara bilgi vermek.
Nitekim uygulamanın bu kadar açık uçlu biçimde tasarlanması, makûs niyetli şahısların kendi acımasız çözümlerini geliştirmesine yer hazırlıyor:
Sokak hayvanlarının ve bilhassa köpeklerin insan hayatına karşı önemli bir tehdit olduğunu, hayati bir sorun kelam konusu olmasa bile -özellikle çeteleşen köpeklerin- huzur bozduğunu belirten önemli bir kitle var.
#HavritaYaşatır derken sokak köpekleri değil, beşerler kastediliyor. Tek gayenin ‘çeteleşen sokak köpeklerinin yerini öğrenmek olduğu’ vurgulanıyor:
Ancak bu açık uçlu hedef, toplumdaki makus niyetli bireyleri ortaya çıkarıyor:
Sokak köpeklerinin çeteleşip saldırgan haller sergilemesi, bilhassa şehrileşmenin ağır olduğu yerlerde insanlara sorun yaşatabiliyor. Gerçekten bu çete ve köpeklerin yerlerinin işaretlenmiş olması, hayvanları hakikaten sevmeyen ve ölmelerini isteyen insanları harekete geçiyor.
Ancak sebebi ne olursa olsun ‘sokakta başıboş köpek görmeyi istemeyenlerin’ söyledikleri, şiddet yanlısı ve bir canlıya gözünü bile kırpmadan, sorgusuz sualsiz, sebepsiz yere ziyan verebilecek kişi ya da bireyleri ortaya çıkarıyor. Bir bakıma bizim üzere karar verme yetisine sahip olamayan, yeniden bizim yüzümüzden sokaklarda yaşamak zorunda kalan canlar; öldürülebiliyor!
Diyelim ki sokakta yürürken gördüğünüz bir köpeği Havrita üzerinden işaretlediniz…
Yaşadığınız tecrübeye bağlı olarak, işaretleme yaparken gördüğünüz hayvanın ‘yardıma muhtaç olduğunu’ ya da ‘saldırgan haller sergilediğini’ belirtmek isteyebilirsiniz. Yani hedefiniz; yaşadığınız, şahit olduğunuz tecrübeye nazaran değişebilir. Bir öbür deyişle o an takviye olamadığınız bir hayvanın hayatını kurtarmak ya da saldırgan halleri sebebiyle öteki insanların o bölgeye yaklaşmasını engellemek istemiş olabilirsiniz.
İşte tam da bu noktada yerini belirlediğiniz hayvanın sıhhati, harita üzerinde o işareti gören kişinin yaklaşımına bağlı olarak değişir. İşareti görenler, o hayvanları bulup onlara ziyan verebilecekleri üzere yardımcı da olabilirler. Lakin Havrita cephesinde görüşler bu hayvanların uyutulması ya da ömür boyunca barınaklara kapatılması tarafında.
#HavritaKapatılsın kampanyasını başlatan ‘Pati Koruyucuları Derneği’ ismiyle faaliyet gösteren ve Paw Guards isimli oluşumdu:
PawGuards, 16 Haziran tarihinde Twitter’da Havrita’nın hayvan vefatlarına yol açtığı, pozisyonu işaretlenen hayvanların sonraki gün meyyit bulunduğu ya da kaybolduğu belirtmişti. Lakin PawGuards’a nazaran Havrita yalnızca hayvanları fişleyip öldürme gayesiyle kullanılmıyor; topluluğun argümanına toplumsal bir harekete sebep olabilecek ‘bireysel silahlanma’ çağrıları bile yapılıyor.
Nitekim PawGuards topluluğunun bağlı olduğu Pati Koruyucuları Derneği üzerine de önemli kuşkular var. Hatırlayanlarınız olacaktır:
Yayıncı ‘Jahrein’ Ahmet Sonuç’un üstteki görüntüde açıkladığı olayın özeti şöyle: PawGuards topluluğu aslında bir derneğe değil kâr emeli güden şirkete bağlı. Hatta e-ticarete dayalı bir iş modeliyle ‘bağış’ toplayabiliyor. Dernekle hiçbir resmi bağı olmadığı söylenen, fakat buna karşın tüm operasyonun başında olduğunu belirten Erkin Erdoğdu’nun pek çok hatadan karar giydiği belirtiliyor. Bu savları, e-ticaret yoluyla bağış toplandığını yahut kendisinin hiçbir resmi bağının olmadığını reddetmiyor Erdoğdu.
Şimdi Erdoğdu’nun #HavritaKapatılsın daveti yaptığı şu paylaşıma yakından bakalım:
Paylaşımda kullanılan fotoğraf aslında Mart 2022’de, Muğla’da yaşanan bir hayvan cinayetine ilişkin:
Havrita ise Mayıs 2022’de kurulmuş bir servis, yani Erdoğdu’nun paylaştığı olay aslında Havrita ile bağlantılı değil:
Kıyılan bir can üzerinden yapılan haberlerin gerçekliğini sorgulama ihtimaliniz çok daha düşük. Bu sebeple ve doğal olarak hayvanseverler kolaylıkla yönlendirilebiliyor, yalnızca muhakkak bir noktaya öfkelenebiliyorlar. Yani onların gözünde bir hedef belirlenmiş oluyor. Sonuç olarak bir cana kıyılmış mı, kıyılmış. Ne yazık ve acı ki bunu değiştiremiyoruz.
Erdoğdu’nun paylaşımı üzerine haberin gerçek olmadığı kullanıcılar tarafından tweetin altında belirtilmiş durumda. Fakat bu ayrıntısı öğrenen Jahrein ve topluluğu; esasen daha evvel karşı karşıya geldiği PawGuars’a yönelik somut bir adım atma fırsatına sahip oldu. Yani haberin palavra olduğu bilgisinin birinci kaynağı Jahrein değil, öbür kullanıcılardı. Jahrein bunu, yani var olan bir gerçeği topluluğu aracılığı ile duyurdu.
PawGuards’ın palavra haberlere dayanan savları ünlüleri de harekete geçiriyor. Pek çok isim savların kaynağı ve içeriğini sorgulamadan, kapatılmadan öncesinde Havrita’nın ‘cinayet hedefli bir uygulama’ olduğu görüşünde:
Yukarıdaki görüntüde Gazeteci Cüneyt Özdemir’in özetlediği husus, aslında yalnızca hayvanseverlikle bağlı olmayan. Hislere hitap eden bir önermenin sorgusuz sualsiz ret yahut kabul görebileceğini özetliyor aslında.
Çözüm hayvanları uyutmak mı yoksa sağlıklı barınaklarda yaşatmak ve planlı kısırlaştırma ile çoğalmalarını engellemek mi?
İşte tartışmaların taraflarını sertleştiren bahis da tam olarak bu. Faaliyetleri ve gelir kaynakları hakkındaki kuşkular her ne kadar ağır olsa da PawGuards, binlerce üyesi ve hayvanların hayatta kalmalarını isteyen bireylerle tıpkı kanıda.
Yalan haber imajlarının kullanan ve dernekleri temsil eden gerçek şahısların tam olarak sağlam olmadıklarını gösteriyor bizlere. Fakat bu düşündükleri ve hayvanların yaşamasını savundukları çizginin yanlış olduğunu söylemek için kâfi değil. Örneğin PawGuards’ın eleştirilen tarafı, Havrita olayından evvel ortaya atılan ve hayvanseverlerin hislerini kullandığına yönelik bulgular ve tezler.
Jahrein’in sesi olduğu ve Havrita’nın yaşattığını söyleyen tarafa nazaran hayvanlar denetimli bir biçimde uyutulmalı, barınaklarda yaşatılmalı. Bu barınaklara yetkili kurumlar tarafından yatırım yapılmalı, nüfus artışı uyutulma yoluyla denetim altına alınmalı.
Sonuç: Toplumsal medyada kimin haklı olduğunu tartışırken gerçekleri unutuyoruz. İki gerçek var:
- Sokak köpeklerinin denetimsiz çoğalması insan hayatını tehdit edebiliyor.
- Ancak pak hayvanların hayatı da tehdit altında.
İnsanlar tarafından yaşam alanı olarak belirlenen şehirlerde hayvanların başıboş dolaşmaları ve bunun artık insan hayatını tehdit eder boyuta ulaşması hayvanların kabahati değil. Beşerler üzere muhakeme yeteneği olmayan canlıları hatalı ilan edip acımasız cezalar kesmeden evvel yapılan kusurları çözmekte fayda var.
Zaten dünyaya gelen bir canı almak yerine, sorunun çok çok öncesinde ‘planlı kısırlaştırma’ ve ‘yaşam şartları yeterli barınakların inşa edilmesi’ üzere çeşitli tedbirlerin alınması kulağa daha mantıklı geliyor. Lakin Twitter üzere yankı odalarında dolaşırken haklı olma uğraşına, insanları dolandırma hedefiyle yürütülen tartışmaların hiçbir tahlil getirmediğini görmek gerekiyor.
