‘Her şey sona erdiğinde aklınızda dostlarınızın sessizliği kalacak’ ‘yenildiğinde değil düşmanına benzediğinde kaybedersin’ kelamlarının sahibi, bağımsız Bosna Hersek’in kurucu başkanı ve birinci cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç, 19 Ekim 2003 tarihinde yaşama gözlerini yumdu.
Arkasında bıraktığı gayret ise bağımsız bir Bosna’nın kurulup büyümesinin mihenk taşı oldu.
Bilge Kral lakaplı İzzetbegoviç’in ilham verici hayat hikayesini bu içeriğimizde sizler için derledik.
Yugoslavya’nın büyük bir gürültüyle yıkıldığı 1990’ların en mağdur halklarından birisi olan Boşnaklar, bu yıllarda mevt kalım gayreti veriyordu.
Bu tarihlerde katliam, etnik paklık ve cinayetlere uğrayan Boşnakların en kıymetli aktivisti ve önderi Aliya İzzetbegoviç’ti.
8 Ağustos 1925’te doğan Aliya, Saraybosna’da eğitim aldı. Avukat oldu. Genç yaşlarından itibaren Balkan Müslümanları’nın kimlik çabasına katıldı.
1946’da Yugoslavya yine bağımsızlığına kavuşunca Aliya da siyasi hayatını bu ülkede sürdürdü. Bununla birlikte Aliya’nın savunduğu görüşler Yugoslavya’da pek makbul görülmüyordu.
Sürekli olarak devlet otoritesine karşı uğraş vermek zorunda kaldı.
Komünist rejimin ülke idaresinde hükümran olmasıyla birlikte dinlerin toplumsal hayattaki varlığı sonlandırıldı. İzzetbegoviç, İslami bir fikriyatı savunduğundan ve ateizme karşı olduğundan Yugoslavya yöneticilerinin en kıymetli amaçlarından biriydi.
Bu yüzden ‘Siyasal İslamcılık’ suçlamasıyla 1949 yılında 5 yıl mahpus cezası aldı ve tutuklandı.
Yugoslavya’da 1953’te iktidara gelen Tito, dine karşı uygulamaları zayıflattı ve kimi ıslahatlar yaptı.
Daha evvel kapatılan camii ve medreseler yine açıldı. Tito idaresi daha ölçülü bir düzlemde ülkedeki Müslümanlarla bağlar tesis etmeye başlamıştı.
Ancak ne yazık ki süreç bu türlü ılıman ilerlemeyecekti.
1980’de Tito ölünce ülkenin nasıl yönetileceği konusunda uyuşmazlık ortaya çıktı. Bunun üzerine altı federal eyaletin her birinin cumhurbaşkanının sırayla bir yıl cumhurbaşkanlığı yapması üstünde uzlaşıldı. Bu gelişmeyle birlikte ülkede kısmen bir demokratikleşme sürecine girilmiş oldu.
O yıllarda İzzetbogoviç’in yayınladığı ‘İslami Manifesto’ Yugoslavya idaresinin büyük yansısını çekti.
Aliya’nın Avrupa’nın ortasında bir İslam devleti kurmak istediği ilan edilerek hakkında soruşturma başlatıldı ve yine tutuklandı.
14 yıl mahpus cezasına çarptırılan Aliya, yaklaşık 5 yıl cezaevinde kaldıktan sonra 1988’de özgür bırakıldı.
Şimdi her şey tekrar başlayacaktı.
Beş yıllık mahkumiyet mühleti İzzetbegoviç’in hayatında büyük bir kırılma oldu. Mahpusta düşünmeye, fikir üretmeye fırsat buldu. Bunun yanı sıra tanınırlığı çok artarak Boşnaklar ortasında ulusal kahraman pozisyonuna geldi.
Aliya mahpustan çıktığında Yugoslavya da çatırdamaya başlamıştı. Sırpların, Hırvatların, Boşnakların birlikte federatif bir yapıda yaşama istekleri sekteye uğramış bağımsızlık fikirleri yükselmişti.
Aliya, Özerk Bosna Hersek’te 1990 yılında yapılan seçimleri kazanarak Cumhurbaşkanı oldu.
1992 yılında ise Bosna Hersek bağımsızlığını ilan etti. Fakat Sırplar bu bağımsızlığı tanımayarak Boşnaklara karşı büyük bir katliama giriştiler.
Artık Yugoslavya’da savaş vardı. Uzun yıllardır birlikte yaşayan, birbirine komşuluk eden beşerler düşman olmuşlardı.
Sırp milliyetçileri bir taraftan Hırvatlara öteki taraftan Boşnaklara saldırırken, Aliya İzzetbegoviç de bu kuvvetli süreçte halkına önderlik etti.
Avrupa ve Dünya’nın önde gelen ülkeleri, Hırvatistan ve Slovenya’ya bağımsızlık çabasında dayanak verirken savunmasız Boşnak halkını güçlü Sırp Ordusu karşısında yalnız bıraktılar.
İkinci Dünya Savaşı sonra Avrupa’nın gördüğü en büyük katliam Bosna’da yaşandı.
1994’ün sonuna gelindiğinde Bosna-Hersek’teki iç savaşın aldığı can sayısı 250.000’i, göçe zorladığı insan sayısı ise 1 milyonu aşmıştı.
Tüm bu süreç boyunca halkının yanında olan ve direnişlere önderlik eden Aliya İzzetbegoviç, birebir vakitte savaşın katliamın durması için de çaba etti.
Neticede 1995 yılında imzalanan Dayton Mutabakatı ile Bağımsız Bosna Hersek Federasyonu kuruldu.
Bu mutabakata nazaran Bosna Hersek topraklarının yarısı Müslümanlara ve Hırvatlara, kalan yarısı ise Bosna’ya yerleşmiş Sırplara veriliyordu.
Yine bu muahedeye nazaran Bosna Hersek Federasyonu; Boşnak, Sırp ve Hırvat yöneticilerin ortak kuracağı idareyle yönetim edilecekti.
Uzun yıllar süren bağımsızlık gayretinin akabinde artık Boşnakların özür bir vatanı vardı.
Aliya İzzetbegoviç de bu özgür vatanın en değerli mimarlarından birisi oldu.
2000 yılına kadar da Cumhurbaşkanlığı misyonunu sürdürdü.
Görevde olduğu mühlet boyunca Bosna Hersek Sırpları ve Hırvatları ile çok yeterli münasebetler kurmak için çabaladı.
İslamiyeti yeni jenerasyonların anlayabileceği sade ve Batı ile uyumlu bir çerçevede tanıtan yayınlar için çalışmalar yaptı.
19 Ekim 2003 yılında ömrünü yitiren Aliya, ‘Bilge Kral’ sıfatıyla uzun yıllar unutulmayacak bir ilham hikayesinin temsilcisi olarak anılmaya devam ediyor.
