İnanması güç ancak bunun cevabı “evet”! Sadece un da değil; çok pak üzere görünen pudra şekeri, kömür, odun tozları da uygun şartlara ulaştığında bir yakıt üzere patlayıcı özelliğe sahiptir.
Toz patlaması olarak bilinen bu olay, geçmişten günümüze yüzlerce kişinin vefatına ve binlerce kişinin yaralanmasına neden oldu. Bu olayların orta sıra yaşanmasının bir kısmı da toz patlaması tehlikesinin pek bilinmiyor olmasından kaynaklanıyor.
Sosyal medyada garsonların sunum yaparken bir avuç unu havaya serperek yaktığına şahit olmuşsunuzdur.
Yaptıkları bu hareket aslında eski bir gelenek. Olağan bu durum şimdilerde işin yalnızca gösteri kısmından ibaret. Evvelce fırıncılar, mutfaklardaki sinek ve böceklerden kurtulmak için bir avuç unu havaya serperek bir alevle ateşliyorlardı. Böylelikle ortaya çıkan parlama ve patlama sesi ile de bu haşereleri korkutarak kurtulmuş oluyorlardı. Bu gelenek çok uzun bir geçmişe dayanıyor ve bu hareket nitekim işe yarayan tesirli bir yoldu.
1785 yılında yaşanan bir toz patlaması, durumun ciddiyetinin fark edilmesini sağladı.
İtalya’nın Torino kentindeki bir fırında havada asılı bulunan un tanecikleri, bir gaz lambasının tetiklemesiyle patlamaya yol açtı ve baht yapıtı can kaybı olmadı. Başlarda bu patlamanın neden ötürü olduğu anlaşılamadı zira bu durum o vakte kadar görülmemiş bir olaydı.
1981′de ABD’de gerçekleşen büyük patlama, bu olayı yine gündeme taşıdı. 9 kişinin hayatını kaybettiği ve çok sayıda yaralının olduğu bu olaydan sonra tahıl depolarına belirli standartlar getirildi.
Yakın vakitlerin en yıkıcı toz patlaması ise 2008’de gerçekleşti.
Amerika’daki Imperial Sugar şeker/nişasta üretim tesisinde meydana gelen patlama 14 meyyit, 36 yaralı ve müthiş bir yıkımla sonuçlanmıştır.
Beyaz un çoğunlukla nişastadan oluşur.
Birbirine zincirlenmiş şeker moleküllerinden oluşan nişasta, bir karbonhidrattır. Karbonhidratlar, içinde karbon bulunduran bileşenlerdir ve karbon bulunduran bütün bileşenler kolay yanabilme özelliğine sahiptir.
Filmlerde kamp ateşinde marşmelov pişirildiğini görmüşsünüzdür ve genelde marşmelov çabucak alev alır ve yanar.
Kolayca alev almasının sebebi de içerisinde bulundurduğu nişasta yüzündendir.
Peki ya un neden patlıyor?
Un ve öteki birçok karbonhidrat(pudra şekeri, puding karışımı, süt tozu), toz halinde havada asılı kaldıklarında patlayıcı hale gelir. Şayet havadaki karbonhidrat ölçüsü metreküp başına 50 gramı bulursa ufak bir kıvılcım bile bu karbonhidratı tutuşturmaya kâfi.
Un tozu tanecikleri o kadar küçüktür ki oksijenle de temas halinde olduğundan biri yandığında öteki tanecikleri de çok süratli bir formda tutuşturur. Bulunan ortamda un ölçüsünün fazla olması da seri patlamalara sebep olur. Genelde depo üzere kapalı alanlarda gerçekleşebilecek bu patlamalar basıncın etkisiyle daha büyük ziyanlara yol açabilir.
Son olarak kendinizi rahat hissetmeniz için bir bilgi verelim:
Evlerde kullanılan unların bir tehlikesi yoktur zira tehlike arz eden durum havaya karışan un tozlarıdır. Metreküpte 50 gram un tozunun bulunması için çok büyük ölçülerde un gerekir ve lakin bu durum büyük depolarda gerçekleşebilir.
Kaynaklar: How Stuff Works, Wikipedia, İşte Güvenlik
