Afrika’nın Kamerun ülkesi, Nyos gölünde gerçekleşen patlama, binlerce insanın ve hayvanın ömrüne son verdi. Olayın ortaya çıktığı birinci zamanlarda insanlar, bu patlamanın neden olduğu tarafında ortak bir kanıya varamasa da çok sonradan sebebi öğrenildi.
Patlama, 100.000–300.000 ton (bazı kaynaklara nazaran 1.6 milyon ton) karbondioksitin (CO2) ansızın salınmasını sağladı. Bu nedenle ortaya çıkan büyük bir gaz bulutu, gölün olduğu bölgede resmen bir felaket yarattı. O vakit gelin bu olayın kıssasına birlikte bakalım.
Başlangıçta 100 kilometre yükselen gaz bulutu, daha sonra havadan bile ağır olmaya başladığı için aşağıya indi.
Bazı arkeologlar bu gaz bulutunun, toprak kayması nedeniyle oluşmuş olabileceğini düşünüyordu. Bazıları da sarsıntıdan şüphelendi fakat köy halkı bu olayın olduğu sabah hiçbir sallanma hissetmediklerini söyledi. Yani bu mümkünlük böylelikle rafa kaldırılmış oldu. Aslında en sonunda uzmanlar, bunun volkanik bir patlamadan kaynaklandığı konusunda hemfikir oldu. Zira bölgede inceleme yapmaya gelen şahıslar, gölden alınan su örneğinin içerisindeki gazda, metan ve helyum içerikli karbondioksit olduğunu ortaya çıkardı ki bu da patlamanın volkanik kökenli olduğuna dair kıymetli bir delildi.
Gölün derinlerinden gelen, demir minerali açısından varlıklı olan sular, yüzeye çıktığı ve oksijenle birleştiği (oksitlendiği) için oluşan gaz, gölü yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz üzere kırmızı bir renge çevirdi. Enteresan biçimde gaz sorunu ortaya çıktıktan sonra gölün su düzeyi yaklaşık 1 metre kadar düştü ve gölün yakınındaki tüm ağaçlar birden devrilmeye başladı. Hatta yaklaşık 1.2 metrelik bir gazın salındığı istikametinde savlar bile var. Lakin tekrar şaşırtan şekilde gaz, köydeki hiçbir meskene ziyan vermedi.
Bilim insanları, gölün yüzeyinde 100 metrelik bir su ve köpük katmanının oluştuğunu ve bunun kıyıya kadar ulaşan en az 25 metrelik büyük bir gaz bulutu yarattığını söyledi. Ki aslında bu, gölün yanındaki yerleşkelere ziyan vermek için kâfi bir tabiat olayı. Ayrıyeten suda oluşan bu katmandan ötürü ortaya çıkan karbondioksit de atmosferdeki hava yoğunluğunun 1.5 katıydı. Bölgedeki Nyos, Kam, Subum ve Cha gibi köylerde yaşayan beşerler, bu bulut nedeniyle uykularında bile boğuluyor üzere olduklarını tabir etti. Hatta gaz bulutu öyle enteresandı ki 50 metre kalınlığında bir kütlesi vardı ve saatte 20-50 km hızla hareket edebiliyordu. Resmen dehşetli hayallerin sebebi olan bu acımasız bulut, açıklanan sayılara göre 1.746 insanı ve 3.500 hayvanı öldürdü.
Yaklaşık 4.000 kişi, bu olayın üzerine köyünü terk edip kaçtı.
Düşünün, bölgeden kaçanlarda bile gaz bulutunun yarattığı solunum sorunları ve felç üzere çeşitli hastalıklar görülmeye başladı. Hayatta kalan birtakım beşerler, köyde çürük yumurta kokusu duyduklarını lisana getirdi ki zaten bu da yetkililer için karbondioksite karışan diğer volkanik gazların devreye girdiğini gösteriyordu. Lakin en başta göl suyunda bulunan tek gaz, karbondioksit olduğu için olayın ana nedeni buna bağlandı. Lakin bu olağan ki de yanılgılı bir varsayımdı, başta da belirttiğimiz üzere yer altında kaynamaya devam eden volkanlar sorunun temel kaynağıydı.
ABD Jeolojik Araştırmalar Kurumunda vazife yapan Michele Tuttle, Nyos köyünün 1.200 kişilik bir nüfusa sahip olduğunu ve bu olaydan sağ çıkan yalnızca 4 kişi olduğunu söyledi. Yani 1.700’lü mevt oranı, öteki köylerdeki hayatını kaybeden bireylerin toplamı baz alındığında elde edilen bir sayı. Gördüğünüz üzere kurtulan bireylerin sayısının, bir elin parmaklarını geçmemesi nitekim tüyler ürpertici bir durum. Üstelik uzmanlar, aslında 3.000’e yakın insanın ölmüş olabileceğini lakin cesetlerin bölgeye hastalık yaymamaları için gömülmelerinden dolayı gerçek sayının gizlendiğini söz etti.
Patlamadan sonra hala yaşayan beşerler, ülkenin başkenti Yaoundé’deki hastanede tedaviye alındı. Aslında başta bu şahısların, kükürtten ve hidrojenden zehirlendikleri düşünülüyordu lakin sonradan hayatta kalan beşerlerle yapılan görüşmeler ve araştırmalar, zehirlenmenin baş sorumlusunun, karbondioksit olduğunu ortaya çıkardı. Yaşayanlar, ölenlerin süratle bilinçlerini kaybederek hayata veda ettiklerini söylüyordu. Hatta bilim insanları köyde incelemeler yaparken, tekrardan bir gaz salınımı oldu lakin onlar, gölün üstündeki bir yamaçta oldukları için başlarına bir şey gelmedi.
Sorunun kaynağı, yer altındaki volkanik lavlar olduğu için tekrar bir patlama yaşanması an sorunuydu. Bu nedenle göle bir gaz giderici düzenek kuruldu.
1995 yılından itibaren bu tarafta çeşitli çalışmalar yapıldı ve 2001 yılında göle gazı önleyici bir tüp yerleştirilebildi. Sonra 2011 yılında oraya bir boru daha döşendi ve 2019 yılında artık büsbütün sağlam bir gaz arıtma sistemi yapılabildi. Bu kurulan gaz giderici boruların hedefi, karbondioksiti inançlı bir düzeyde tutmaktı ki bunu başardı da. Böylece bölgedeki insanların hayatları, gaz ve karbondioksit salınımına karşı artık inançta.
Bu olaydan sonra bilim insanları bölgede birebir olayın tekrarlanabileceği istikametinde tasa duydukları için işin peşini bırakmayıp farklı yerleri de araştırmaya başladı. Neyse ki şimdilik bölgede rastgele bir tehlikeli durum yok. Lakin uzmanlar, yalnızca Afrika değil, Napoli üzere dünyanın farklı bölgelerinde yaşanabilecek volkanik patlamalara karşı dikkatli olmak gerektiğini tabir etmekte. Pekala siz bu olay hakkında ne düşünüyorsunuz? Doğal nedenlerle bu türlü ürkütücü olayların yaşanması sizlere ne hissettiriyor? Bu soruların cevaplarını yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz.
- Kaynaklar: Wikiwand, Los Angeles Times
- Görsel Kaynakları: The What If Show