Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa’nın vefatı sonrası 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu eski şaşalı günlerinden uzaklaşarak duraklama devrine girdi. Duraklama periyodu ile çökmeye başlayan ve en sonunda dağılan Osmanlı tahtına bu periyotta geçen isimlerden bir tanesi III. Mehmed’dir. Sultan III. Mehmed devrinde aslında pek çok değerli gelişme yaşanmıştır ancak kendisini tarihe yazdıran olay değişiktir.
I. Ahmed devrinde ekber ve erşed sistemi başlatılmadan evvel Osmanlı padişahlarının tahtı ele geçirme kuşkusu olan erkek akrabalarını öldürmeleri olağan bir durumdu. III. Mehmed de bu geleneği uygulamak istedi lakin elini buladığı kan o kadar çoktu ki yıllar sonra tahta geçen torunları bile onu nefretle andılar. Gelin Osmanlı padişahı III. Mehmed kimdir yakından bakalım ve kısa hayatında neler yaptığını görelim.
III. Mehmed kimdir? Sancağa çıkan son şehzade:
Osmanlı sultanı III. Murad’ın Safiye Sultan’dan doğma oğlu olan III. Mehmed, 26 Mayıs 1566 tarihinde Manisa’da dünyaya geldi. Fatih Sultan Mehmed’e benzesin diye büyük dedesi Yasal Sultan Süleyman, ona Mehmed ismini verdi.
Mehmed, şehzadeliği sırasında İbrahim Cafer Efendi ve Pir Mehmed Azmi Efendi üzere devrin en ünlü alimlerden dersler almıştı. İsimli mahlasıyla divan şiirleri yazıyordu. 1583 yılında Osmanlı geleneklerine uygun olarak Manisa sancağına gönderildi. Mehmed, Osmanlı tarihinde sancağa gönderildikten sonra padişah olan son isim olacaktır. 1595 yılında III. Murad’ın hayatını kaybetmesi sonrası İstanbul’a geldi ve III. Mehmed ismiyle Osmanlı İmparatorluğu’nun 13. padişahı, 78. İslam halifesi olarak tahta çıktı.
III. Mehmed’in birinci icraati elini kana bulamak oldu:
Tüm monarşilerde olduğu üzere Osmanlı İmparatorluğu’nda da tahtı ele geçirmek için isyan çıkarma ihtimali olan erkek akrabaların öldürülmesi vacipti. Fakat dikkat edin, bu türlü bir ihtimali olanlar öldürülürdü. Henüz çocuk ya da bebek olanlara kolay kolay dokunulmazdı. III. Mehmet ise bu durumu pek önemsemiyordu.
III. Mehmet tahta çıkar çıkmaz verdiği birinci buyrukla birlikte çoğu bebek olan tam 19 kardeşi boğularak öldürüldü. Sonraki yıllarda hakkında çıkan dedikodular nedeniyle oğlu Şehzade Mahmud’u da öldürttü.
Konu hakkında değişik bir rivayet vardır. 1909 yılında tahta çıkan Mehmed Reşad, kılıç kuşanma merasimi sonrası cetlerinin mezarlarını ziyaret etti fakat III. Mehmed’i ziyaret etmedi. Bunun nedeni sorulduğunda “Ben çocuk katilinin kabrini ziyaret etmek istemiyorum.” demiştir. Yani Osmanlı ailesi bile ataları III. Mehmed’in yaptığını yanlışsız bulmamaktadır.
Yıllar sonra bir Osmanlı padişahı tekrar sefere çıkıyor:
Yükselme devrinin son padişahı olan Yasal Sultan Süleyman’dan sonra yaklaşık 30 yıl boyunca hiçbir padişah ordu ile birlikte sefere çıkmadı, ta ki III. Mehmed’e kadar. Aslında III. Mehmed sefere katılmak zorunda kaldı diyebiliriz zira o devirde Osmanlı, Avrupa’da güçlü bir gayret veriyordu.
III. Mehmed tahta çıktığı sırada Osmanlı – Avusturya Savaşı devam etmekteydi. 1595 yılında Budapeşte’de Osmanlı’ya ilişkin olan Estergon Kalesi kaybedilmişti. Sinan Paşa komutasında pek çok sefer düzenlense bile Vişegrad da kaybedilmişti. Arka arda yaşanan bu kayıplar sonrasında devlet yöneticileri ve yeniçeriler padişahın ordunun başında olmamasına reaksiyon göstermeye başladılar.
Tepkiler sonrası III. Mehmed, annesi Safiye Sultan’ın itirazlarına karşın 20 Haziran 1596 tarihinde yola çıktı. Macaristan’ın kuzeyinde yer alan Eğri Kalesi, 1552 yılından beri Osmanlı tarafından kuşatma altındaydı. Şahsen III. Mehmed’in komutasındaki ordunun kuşatmaya dahil olması sonrası 12 Ekim 1596 tarihinde kale, padişaha teslim edildi. Bu nedenle III. Mehmed, Eğri Fatihi olarak da anılır.
III. Mehmed, Haçlı ordusunun karşısına çıkıyor:
Eğri Kalesi’nin Osmanlı tarafından fethedilmesi sonrası Avrupa önlem alarak Avusturyalı, Alman, Erdelli, Macar, İtalyan, İspanyol, Fransız, Hollandalı, Belçikalı, Çek, Hırvat, Sırp, Slovak ve Leh askerlerden oluşan 300 bin kişilik bir Haçlı ordusu toplamıştı. Haçlı ordusu ile 140 bin kişilik Osmanlı ordusu, 15 Ekim 1596 tarihinde Haçova’da karşı karşıya geldiler.
Haçlıların kalabalık tüfek atışı nedeniyle Osmanlı büyük zayiat verdi. Cephede, padişahın ayrıldığı hakkında palavra haberin yayılması sonrası yeniçeriler geri çekilmeye başladı. Zafer kazandığını düşünen Haçlılar, bölgeyi yağmalamaya başladılar. Fakat Osmanlı ordusunun geri hizmetinde olanlar hala oradaydı.
Normalde savaşa katılmayan oduncular, çadırcılar, uşaklar, deveciler ve aşçılar üzere geri hizmet mensupları, yeniçerilerin çekildiğini görünce ellerine geçirdikleri kazan, kepçe, balta, tırpan ne varsa zaten yağma için dağılmış olan Haçlıların üzerine saldırmaya başladılar. Bunu gören yeniçerilerin cepheye dönmesi ile birlikte Haçova Savaşı kazanılmış oldu. Yaşanan enteresan olaylar nedeniyle bu savaş tarihe Kepçe Kazan Savaşı olarak geçmiştir.
Avrupa’da sular durulacak üzere değildi:
Haçova Savaşı’ndaki galibiyetten sonra III. Mehmed İstanbul’a geri döndü. Avusturya cephesini muhafazası için Satırcı Mehmed Paşa’yı bıraktı. İki yıl boyunca tek bir zafer bile kazanamayan Satırcı Mehmed Paşa idam edildi ve yerine Sadrazam Damat İbrahim Paşa getirildi.
Sadrazam Damat İbrahim Paşa komutasındaki ordu Kanije Kalesi’ni aldıktan sonra Beylerbeyliği merkezi buraya alındı. Sadrazam Damat İbrahim Paşa, ömür uzunluğu sadrazamlık kelamı aldı ve Tiryaki Hasan Paşa beylerbeyi oldu. Tiryaki Hasan Paşa, 1603 yılında İstolni, Belgrad ve Estergon kalelerini geri aldı.
Celali İsyanlarını fırsat bilen Safevilerin Tebriz’i alması sonrası III. Mehmed hayatını kaybetti:
Avrupa kaynıyordu kaynamasına fakat tıpkı devirde Anadolu’nun dört bir yanında da Ululuğu İsyanları patlak vermişti. Hem Avrupa’da savaşan hem de isyanlarla uğraşan Osmanlı’nın bu durumunu fırsat bilen Safeviler, 13 yıllık muahedeyi bozarak atağa geçtiler.
1590 yılında Safeviler ile Osmanlı ortasında imzalanan Ferhat Paşa Antlaşması, iki devlet ortasında barışı sağlıyordu. Lakin Osmanlı’nın birden fazla cephede savaşmasını fırsat bilen Safevi şahı I. Abbas bu muahedeyi bozarak 25 Ağustos 1603 tarihinde Osmanlı’ya savaş ilan etti. Safeviler kısa müddet içerisinde Tebriz ve Revan’ı ele geçirdiler.
Safevilerle olan savaş sürdüğü sırada, 21 Aralık 1603 tarihinde 37 yaşındaki III. Mehmed hayatını kaybetti ve yerine oğlu I. Ahmed geçti. Vefat nedeni hakkında ise farklı rivayetler vardır. Birtakım kaynaklar doğu olaylarına üzüldüğü için hastalandığını, kimi kaynaklar kalp krizi geçirdiğini, birtakım kaynaklar ise şişmanlık nedeniyle oluşmuş bir mide rahatsızlığı olduğunu söylemektedir.
Döneminde pek çok değerli olay yaşanmasına karşın kardeşlerini ve oğlunu öldürtmesi ile hatırlanan sultan III. Mehmed kimdir sorusunu yanıtlayarak hayatı hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Tarihi olayları periyodun kaidelerine nazaran kıymetlendirmemiz gerektiğini unutmayarak bahis hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
